जाणून घ्या तुमची दात घासण्याची पद्धत योग्य आहे की अयोग्य

जाणून घ्या तुमची दात घासण्याची पद्धत योग्य आहे की अयोग्य

आयुर्वेद कुतूहल
दंतधावन (दात घासणे)

आज च्या काळात एवढ्या टूथपेस्ट, तथाकथित आयुर्वेदिक टूथपेस्ट बाजारात असूनही आज दाताचे विकार , मुख दुर्गंधी असे विकार अधिक प्रमाणात दिसतात ह्याचे नक्की कारण काय? आज आपण ह्याच सामान्य विषयाबद्दल आयुर्वेदाचे मत पाहूया.
आयुर्वेदामध्ये दंतधावन विषयी विस्तृत माहिती आहे. ते कधी करावे, कोणत्या द्रव्यांनी करावे, कोणत्या आजारात करू नये आणि त्याला पर्याय काय ह्या सर्वांबाबत माहीती आपल्याला मिळते.
१. वाग्भटांनी दिनचर्येत toilet झाल्या नंतर दात घासण्यास सांगितले आहे. ह्याचाच अर्थ शौच हे नैसर्गिक वेगाने व्हावे ना की दात घासणे, चहा पिणे ह्या बाह्य कृतींमुळे बऱ्याच जणांना हि सवय असते तेव्हा ह्यावर वैद्यांचा सल्ला घ्यावा.
२. दात घासताना प्रामुख्याने कडु, तिखट, तुरट रसाची कांडी वापरली जाते. जेणेकरून सकाळच्या वेळी तोंडात जमा होणारा चिकटा ह्यांमुळे शुद्ध होतो.
३ निंबाच्या काड्या इ ह्यात वापरतात त्या पुढल्या भागात चावून ब्रश प्रमाणे त्याचा आकार करून दात व आतील मांसाला इजा होणार नाही अशाप्रकारे दात घासावेत. प्रथम खालील दात स्वच्छ कारावेत आणि मग वरच्या बाजूने.
३. सुश्रुत आचार्य गोड आणि खारट रसाचा सुद्धा समावेश दात घासण्यासाठी करतात. त्यात मधुर रसात जेष्ठमध व मध असतो आणि लवण रसात सैंधव मीठ ह्याचाच वापर करावा. असे आचार्य सांगतात.
४. पूर्वी शेणीची राख आणि मीठाने दात घासले जायचे त्यामुळे आपल्या टूथपेस्ट मध्ये आधीच चारकोल आणि मीठ होतं आणि ते हि नैसर्गिक रुपात शरीरास योग्य.
५. आजच्या दंत विकारातील महत्वाचे कारण म्हणजे टूथपेस्ट मधील मधुर द्रव्य हि बऱ्याचदा कृत्रिम असतात. आयुर्वेदातही मधुर रस वापरतात परंतु ते नैसर्गिक स्वरूपात. मध आणि जेष्ठमध हे गोड असले तरी ते स्वतः कृमी आणि कफ, तोंडातील चिकटा कमी करतात म्हणून त्याचा वापर करावा.
६. आयुर्वेदात कुठेही आंबट रसाचा दात घासण्यासाठी उल्लेख नाही, कारण त्यामुळे दात अधिक शिवशिवतात.
७. आचार्यानी दात घासण्यासाठी आवळा, हरडा, बेहडा, सुंठ, मिरे, पिंपळी, दालचिनी, वेलची, तमालपत्र ह्या नऊ द्रव्यांचे चूर्ण सैंधव, तीळ तेल, मध ह्यांचा योग्य प्रमाणात एकात्रीत करून वापर करण्यास सांगितले आहे. मी माझ्या रुग्णांना माझ्याकडील दंत चूर्ण बनवून देतो आणि त्याने दात स्वच्छ करण्यास सांगतो.

८. जिव्हा निर्लेखन – tongue cleaner
त्यावेळी सुद्धा धातू अथवा लाकडाचे जिव्हा निर्लेखन यंत्र होते ज्याच्या साहाय्याने जीभ स्वच्छ केली जात असे. कारण जिव्हा स्वच्छ असणे आयुर्वेदात महत्वाचे आहे त्यावरून आपली पचनशक्ती समजते.

९. दात घासण्याच्या आधी व नंतर करावयाच्या गोष्टी
तोंडात पाणी पूर्ण भरून डोळे व चेहऱ्यावर पाण्याचे हापके मारावेत. उष्ण काळी शीत जल व थंडी पावसात थोड्या कोमट पाण्याने करावे.

१०. निषिद्ध –
दात घासणे, जीभ स्वच्छ करणे हे गळा, ओठ, जिभेचे आजार तसेच मुखपाक (तोंड येणे), शिरोरोग, कानाचे विकार, चक्कर येणे, सतत उलटी येणे, उचकी येणे, दुर्बलता, facial paralysis, मद्य पानाने झालेले रोग, खाल्लेले अन्न पचले नसल्यास, नुकतेच अन्न खाल्ले असल्यास ह्यामध्ये निषिद्ध आहे.

११. ज्या व्यक्तींना दात घासणे निषिद्ध आहे त्यांनी बारा
वेळा कोमट पाण्याने गुळण्या कराव्यात असे आयुर्वेद सांगते, त्यामुळे मुखाची स्वच्छता हि दात घासल्या प्रमाणे होते.

भेटूया पुढील लेखात तोपर्यंत
आयुष्य जगा आयुर्वेदा संगे ।

लेख आवडला असल्यास   शेअर करा  ।   LIKE  करा  ।  कंमेंट करा  

वैद्य शार्दुल चव्हाण
एम. डी. आयुर्वेद
9987925720
जगदंब The Ayurvedic World ,
Ayurvedic Clinic and Panchkarma Center

(Disclaimer: सदर लेखातील मते हि लेखक/लेखिकेची स्वतःची मते आहेत. न्युज पोर्टल फक्त एक माध्यम आहे.)